‘Ik leer je jezelf te zien’
In de ontspanning bij Hallo Rust
“Duurzaamheid betekent ook: duurzaam omgaan met je lichaam,” zegt Martine Scheen (42), en ze glimlacht veelbetekenend terwijl ze de trap opgaat naar haar praktijkruimte. Hallo Rust heet haar healing- en coachingbureau, en het is te vinden in Huis ter Kleef, midden in de Haarlemmer Kweektuin. In haar knusse praktijk boven de studio van Yoga Innerwork helpt ze mensen met uiteenlopende vragen, variërend van een burn-out tot rouwgevoelens of piekergedachten. “Maar ook mensen met een concrete lichamelijke aandoening. Ik leer hen zichzelf te zien en te ontmoeten. En te luisteren naar de boodschap die hun lichaam voor hen heeft.”
Seintje
Ze weet zelf hoe het is om niet naar je lichaam te luisteren. Na een auto-ongeluk, en een whiplash, bleef ze vijftien jaar kampen met restklachten. Alle gebruikelijke medische onderzoeken en behandelwijzen onderging ze, maar de pijn en vermoeidheid bleven. “Achteraf gezien was dat ongeluk voor mij een seintje van het leven. Het vroeg me eens goed te kijken naar mijn keuzes tot dan toe.”
Healing
Ze steekt kaarsjes aan in de praktijkruimte, het is er behaaglijk en het geurt naar massageolie. Het schuine dak boven het behandelbed geeft een beschut gevoel. Martine heeft een warme blik en stem en ze lacht veel, terwijl ze ongemerkt haar cliënt voorbereidt op de healing. “Zit je lekker, wil je je schoenen uitdoen? Nu mag je je ogen dichtdoen en diep ademhalen. Doe mij maar na.”
Geschenk
“Je lichaam is zo wijs,” vertelt ze even later, “alleen moet je er opnieuw naar leren luisteren.” Zoals zij: ze studeerde Media- en Cultuurstudies, werkte jarenlang succesvol als communicatiestrateeg en organisatie-ontwikkelaar, maar had steeds minder energie. “Doordat ik nog niet wist hoe ik kon leren van de symptomen die ik ervoer, kreeg ik uiteindelijk een burn-out. Het bleek mijn grootste geschenk: nu moest ik dingen wel anders gaan doen.”
Rust
Om tot rust te komen, volgde ze een massagetherapie-opleiding – een jeugddroom die tot dan toe onvervuld was gebleven. “Dankzij de massage kwam ik weer in contact met voelen. Toen ik daarna ook een meditatieopleiding volgde, ontdekte ik de waarde van echt rust nemen.” Ze maakte kennis met Tibetaanse meditaties en energetische healing. “Wauw! Toen voelde ik het. Hier wilde ik niet alleen zelf meer van leren, dit wilde ik ook delen met anderen.”
Mix
Inmiddels helpt ze uiteenlopende mensen – ook kinderen. Telkens past Martine een andere mix aan therapeutische technieken toe: “Bij iedereen is het anders. Jij komt bij mij en ik voel.” Via – onder andere – yoga nidra, lichaamsgerichte therapie, Reiki en helende Tibetaanse meditatie begeleidt ze haar cliënten terug naar het grote geheel, het universele bewustzijn. “Je daar bewust van worden geeft innerlijke vrijheid. Om jezelf te zijn, je eigen leven te leiden. Je bewust te worden van je dromen en ze achterna te gaan.”
Clinics
In de Haarlemmer Kweektuin voelt ze zich op haar plaats: “Het bruist hier, de mensen die hier komen leven bewust en staan open voor wat ik te bieden heb.” Naast coachings één op één, geeft ze clinics aan groepen uit het bedrijfsleven. “Dan vertel ik: alles op je pad is een uitnodiging om van te leren. Bij mij krijgt je lichaam de ruimte om je te vertellen hoe het met je gaat.”
Ook een energie-behandeling?
Soms is één sessie voldoende om weer met frisse moed verder te kunnen. Martine begeleidt ook mensen in ontwikkeltrajecten. Deze sessies worden vaak door de werkgever vergoed. Kijk op Hallo Rust (link naar www.hallorust.nl) voor meer informatie.
Groepssessies
Martine geeft clinics, Reiki-seminars en meditatiesessies voor groepen, bijvoorbeeld tijdens evenementen of teamdagen. Mail naar info@hallorust.nl of bel 06-412 595 55 voor meer informatie.
Tekst en foto’s: Johanna Hoogendam
‘Dit is een café met een missie’
Aan de koffie in het Kweekcafé
Regendruppels maken muziek op het glazen dak van het Kweekcafé in de Haarlemmer Kweektuin. Vaders en moeders, diep weggezakt in de banken, lezen hun peuters voor, of werpen een blik op de ochtendkrant terwijl hun kroost achter een houten brandweerauto aanwaggelt. Kastjes, tafels en stoelen hier zijn opgepoetst voor een tweede of derde leven. Planten ademen de sfeer van thuis, net als de door de tijd gekoesterde tapijten.
Hang-out voor de buurt
Het daglicht dat vanuit het hoge dak in de kas stroomt zorgt zelfs op deze bewolkte dag voor een gevoel van vrijheid. Misschien is dat het wel wat het Kweekcafé tot zo’n plezierige hang-out maakt voor buurtbewoners. Niet alleen jonge ouders, ook ouderen komen hier graag, voor een koffie of een biertje. Een vaste bezoekster op leeftijd maakt op eigen initiatief duurzame schoonmaakmiddelen voor het Kweekcafé.
Bewustzijn kweken
Eigenaar Maaike van Beusekom (43) is er blij mee. ‘Iets bijdragen aan de wereld’ is haar drijfveer. “Ik heb altijd al een plek willen creëren waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en waar bewustwording over de aarde kan groeien. Zo ontstond het idee voor dit ‘café met een missie’. We willen hier bewustzijn kweken, vandaar ook onze naam: Kweekcafé.”
Duurzame dromen
Hoogzwanger was Maaike, toen ze in 2016 een buurvrouw tegenkwam in de trein en met haar aan de praat raakte over haar duurzame dromen. Ze bleken allebei kleinschalige daghoreca te willen beginnen in de voormalige stadskweektuin, die toen net vorm kreeg als stadspark voor duurzaam denken en doen. “We wilden een podium voor de buurt zijn en een plek om het leven te vieren.” Een andere buurvrouw bleek ook geïnteresseerd en samen presenteerden zij hun plan voor het Kweekcafé. Met gastvrijheid in het bloed, maar zonder horecaervaring, rolden ze door de selectieprocedure. En al snel begon het te lopen. “Je creëert een plek. Mensen zien daar kansen.”
Kweekstraat
Zo wilden duurzame ondernemers wel een plekje in het Kweekcafé om hun holistische kapperszaak, duurzame kleding en tassen van restleer aan de man en vrouw te brengen. Een heuse ‘winkelstraat’ ontstond, waar ook het duurzaamheidsloket elke vrijdagmiddag antwoord geeft op vragen van huizenbezitters. En de Kweekstraat achter het cafégedeelte leent zich perfect voor exposities, vergaderingen en workshops.
Wentelteefjes
De sfeer in de kas en de uitgangspunten van het Kweekcafé trekken organisaties aan met sociale of groene doelen. “We willen een signaal afgeven dat het anders kan, en dat waarderen mensen. We gooien zo min mogelijk weg, bakken wentelteefjes van ‘oud’ brood en serveren appelsap uit kartonnen pakken van Appel van Opa. Zo proberen we op elk onderdeel zo duurzaam mogelijk te zijn.”
Cirkel
Maaike weet ook wel: in haar eentje – haar twee buurvrouwen gingen toch iets anders doen en de compagnon met wie ze het uiteindelijk allemaal verwezenlijkte, Brigitte Kool, stopte in 2018 – gaat ze de wereld niet redden. “Maar in je eigen cirkel kun je de mensen om je heen wél inspireren. Daar doe ik het voor.”
Ook zin in koffie en inspiratie?
Het Kweekcafé is geopend op maandag, woensdag, vrijdag, zaterdag en zondag van 9.30 uur tot 17.00 uur. Op dinsdag en donderdag is de ruimte beschikbaar voor vergaderingen. kweekcafe.nl
Kweekstraat
Heb je interesse om je als duurzaam ondernemer in de Kweekstraat te vestigen? Stuur dan een mail naar info@kweekcafe.nl en vertel over jouw missie.
Vacatures
Wil je werken in het Kweekcafé? Kijk dan voor actuele vacatures op de website van het Kweekcafé
Tekst en foto’s: Johanna Hoogendam en privébezit, 2022
‘Iedereen deelt in de overvloed’
In de kas van Wij Telen Groente op de Kweektuin
Op de grote tafel in de kas van Wij Telen Groente (WTG) liggen Spaanse waaiers: rode en zwarte met witte stippen. Het lijken vreemde attributen in deze groentekas op de Haarlemmer Kweektuin. Maar: “Je kunt het knap warm krijgen als je hier aan het werk bent”, lacht Joke Oosterbaan (59).
Bio-dynamisch
Met half afgestroopte overall en zwarte handen wuift ze zichzelf wat koelte toe, nu ze even pauze neemt van het sperziebonen opbinden. Joke is een van de vier tuinders van WTG, daarnaast zijn er nog zes stagiairs werkzaam van de bio-dynamische landbouwopleiding in Dronten. Met daarbij nog eens honderd vrijwilligers zorgen zij er samen voor dat hier in de kas, en op het land van WTG in Haarlem-West, genoeg gezonde groente en fruit groeit voor bijna duizend Haarlemmers.
Pluk me
Vanmiddag is het nog rustig in de kas. Op het bord bij de schuifdeur schrijft een vrijwilliger wat de oogstdeelnemers deze week mogen oogsten: veertig wortelen, een grote venkel, doperwten, een krop sla en een andijvie. Met een meegebrachte tas struinen enkele deelnemers langs de bedden. Soms bukt er iemand om een knol uit te graven of een krop af te snijden die ‘Pluk me!’ lijkt te roepen. “Alles is van het seizoen”, vertelt Joke, terwijl ze tevreden rondkijkt in de goed gevulde kas. “En biologisch: van het begin af aan hebben we het SKAL-keurmerk.”
Zoet en crispy
Dat er geen bestrijdingsmiddelen op de groente en vruchten zitten, maakt dat oogsten al gauw proeven wordt. De doperwtjes, peultjes, en wortelen blijken vers geplukt onweerstaanbaar zoet en crispy. “In het weekend komen hier vaak gezinnen oogsten”, vertelt Annitta Bodegraven (62), die samen met haar man Erik de Keulenaar het initiatief nam tot deze bijzondere groentevoorziening. “Kinderen leren spelenderwijs hoe mooi de doperwtjes in hun peultjes groeien. Ze zien waar groente vandaan komt. En hoe een tomaat smaakt die in de volle grond en zonder haast is geteeld.”
Overvloed
Tuinder Joke dieft intussen alweer de tomatenplanten, ze staan in lange rijen – een kleine duizend zijn het er wel. “Iedereen deelt in de overvloed”, vertelt ze, “als er meer is, krijg je als oogstaandeelhouder extra. Samen draag je ook het risico dat de oogst een keer kan mislukken. Dat er bijvoorbeeld een jaar geen sperziebonen zijn, zoals vorig jaar, toen de wolluis ze had aangetast.”
Vertrouwen
“Delen en vertrouwen, daar draait het om bij WTG”, vult Annitta aan. “De deur staat hier altijd open en je zet zelf een kruisje achter je naam als je je oogstaandeel mee naar huis neemt.” WTG is een sociale onderneming – als er geld overblijft na aftrek van kosten, vloeit dit terug in het bedrijf. Annitta: “Erik en ik zijn altijd idealistisch geweest, maar bij WTG zijn álle medewerkers gedreven om de wereld een beetje mooier te maken. En ook bij de oogstdeelnemers is dat bewustzijn gegroeid de laatste jaren. Met elkaar brengen we hier de overgang in praktijk naar een biologische, natuurvriendelijke landbouw.”
Annitta Bodegraven
Wil je komen oogsten bij WTG?
Voor € 320 per jaar deel je in de oogst uit de kas (2.000 m2) en voor € 285 van het land 23.000 m2). Op beide plekken samen groeien zo’n zestig verschillende soorten groente en fruit, plus kruiden. Voor dit jaar zijn alle oogstaandelen in de kas verkocht, maar op het land zijn nog wel enkele plekken. Voor de kas kun je je op de wachtlijst laten zetten. Kijk hier voor meer informatie.
Nu ook bloemen
Vanaf eind juni kun je ook biologische bloemen komen plukken op het land van WTG, aan de Pieter Wantelaan in Haarlem-West. Voor ongeveer € 10 mag je op zaterdagochtend een grote bos bloemen oogsten, óók als je geen oogstaandeelhouder bent.
Zin om mee te helpen bij WTG?
In de kas en op het land zijn nog gastheren en –vrouwen nodig, die de oogstaandeelhouders welkom willen heten. Meer informatie via info@wijtelengroente.nl
Tekst en foto’s: Johanna Hoogendam 2022
‘Hé, kikkerdril!’
Een lenteochtend in Paddenpoel
‘Wie komt een hut bouwen in Paddenpoel?’ vroeg Saskia Hollander (53) op de Facebook-pagina van de Haarlemmer Kweektuin. Die middag meldden zich een moeder met een kindje. Samen boorden ze gaten in de grond en groeven ze buigzame wilgentenen in, die weer zouden gaan bloeien als ze diep genoeg in de aarde werden geduwd. En in het voorjaar verschenen de eerste groene blaadjes al aan de ‘muren’: een levende hut!
Leren van kinderen
Saskia is dankbaar dat Paddenpoel er is: “Contact maken met kinderen, lekker scharrelen, samen spelen en ontdekken, pionieren: dat is het waar deze plek om vraagt.” Vanaf het begin werkt ze als vrijwilliger in de natuurspeeltuin, op de plek waar eerst de boomkwekerij was van de gemeente Haarlem. “Ik fietste hier vaak langs op weg naar mijn werk, en dacht: wat zou het leuk zijn als hier een speelplek kwam voor kinderen …
Ongeveer vijf jaar geleden was het zover, op initiatief van de buurt zelf. Moragh Rush van Speeling maakte het ontwerp.”
Paadjes voor peuters
Samen met Robin van Eeuwijk (24) én de vrijwilligers van de terreinwerkgroep van de Kweektuin houdt Saskia de woeste natuur in Paddenpoel begaanbaar. Zo zijn er hekjes gemaakt van resthout rondom het terrein; in zijn geheel beslaat het een vijfde van de Kweektuin. Er zijn paadjes voor peuters gekomen en een vlonder voor kinderen in een rolstoel. Vandaag strooien Robin en Saskia biologische mestkorrels over kale plekken in het gras. Nieuwsgierige kinderen mogen helpen met klusjes. Saskia: “Zo ontdekken ze zelf hoe je kunt zorgen voor de natuur.”
Uitdagend ontwerp
Er is geen toezicht in Paddenpoel, dat maakt dat kinderen en (groot-)ouders zelf verantwoordelijk zijn voor veiligheid en duurzaamheid. Saskia: “Het ontwerp is uitdagend: met veel water, spannende bruggetjes, heuvels en een deels diepe sloot. Grotere kinderen kunnen zich hier uitleven, maar voor de kleintjes is het oppassen geblazen.”
Voer voor eenden
“Hé kikkerdril!” wijst Saskia, en ze luistert of ze kikkers hoort kwaken. Uit de omgeving komen kikkers en padden vroeg in het voorjaar naar Paddenpoel om te paren. Er zijn ook reigers, libellen, vlinders, andere insecten, hagedissen, egels en vogels. De kroosvaren op het water is voer voor de eenden, die nestjes maken op het terrein en soms wel drie keer per jaar een legsel hebben. Paddenpoel betekent voor Saskia: ontspanning, genieten van het buiten zijn en het contact met bezoekers, groot en klein.
“Laatst zat ik hier, heel eenvoudig, graszoden te leggen. Een moeder maakte een praatje. ‘Ik word zó rustig als ik naar je kijk,’ zei ze.”
Kom langs!
Kijk hier voor de exacte openingstijden.
Helpen op Paddenpoel?
Stuur een e-mail naar vrijwilligers@haarlemmerkweektuin.nl voor meer informatie.
Tekst en foto’s door Johanna Hoogendam, 2022
‘Niks mooier dan delen’
Intussen in de duurzame voorbeeldwoning
Een paar maanden terug ging het mis: een kindje viel vijf meter uit een boom bij Paddenpoel. Parkbeheerder Linde van Ettinger (34) zag het vanuit haar huis midden in de Haarlemmer Kweektuin gebeuren. “Het enge was: het kindje huilde niet. Het bleef oorverdovend stil.”
Duizend bezoekers
Gelukkig liep het goed af. Wel was er een ambulance nodig, die Linde belde terwijl ze samen met de moeder wachtte en andere bezoekers van de Kweektuin op afstand hield. “Zo’n ongeluk als dit kan elke dag gebeuren, de Kweektuin telt op sommige dagen meer dan duizend bezoekers. Ik voel me als parkbeheerder verantwoordelijk, sta altijd ‘aan’, maar ik kan niet 24/7 aanwezig zijn en alles zien. Ook de bezoekers hebben de verantwoordelijkheid de Kweektuin veilig én mooi te houden.”
Voorbeeldwoning
Ze vertelt erover bij een kop thee in haar jaren-vijftig-dienstwoning in de Kweektuin. Voorwaarde om deze dienstwoning te mogen huren, was niet alleen dat Linde zestien uur per week vrijwillig parkbeheerder zou zijn, maar óók dat zij en haar echtgenoot Paul er een duurzame voorbeeldwoning van zouden maken. Een woning waar bezoekers van de Kweektuin inspiratie kunnen opdoen voor de verduurzaming van hun eigen huis.
Avontuur
Zo geschiedde de afgelopen twee jaar, sinds Linde en Paul het huis betrokken. Het bleek een flinke klus, omdat er veel achterstallig onderhoud was. “We lieten ons er niet door ontmoedigen, we waren al zo vaak gefascineerd langs dit huis gelopen als we in de Kweektuin een wandeling maakten met ons zoontje Tijmen. Paul en ik waren wel toe aan een avontuur.”
Overwoekerd
Tijdens het gesprek bonkt in de keuken een tweedehands wasmachine, gekocht bij kringloopwinkel Zolder023. Linde, met een glimlach: “Als je hergebruik belangrijk vindt, leer je kleine ongemakken voor lief nemen.” Voor ze hier mochten gaan wonen, probeerden zij en Paul vaak naar binnen te gluren, vertelt ze. “Maar het huis was overwoekerd met klimop en de gordijnen zaten altijd dicht.”
Van G naar B
Hoe anders is dat nu: licht en ruimte overheersen. Dankzij vloer-, spouwmuur-, dakisolatie en dubbel glas ging het huis van energielabel G naar label B – een hele prestatie voor een vrijstaande woning uit 1954. Van ‘het gas af’ zijn ze nog niet; daarvoor is een investering nodig van de gemeente, eigenaar van het huis, in een warmtepomp en/of warmtenetaansluiting. “We hopen dat dit snel gaat gebeuren. Maar net als bij een eigen huis kan niet altijd alles in één keer.”
Smoelen
Intussen is er veel planeet-vriendelijks te zien in huis, dat ook nog eens ‘aardig smoelt’, zoals Linde het formuleert. Met liefde voor ‘design’, ‘duurzaam’ en ‘lokaal’ zocht en vond ze unieke meubels en woonaccessoires van lokale ontwerpers en makers, zoals Juttersgeluk en Haarlems Hout “Bezoekers zijn van harte uitgenodigd om een afspraak te maken om een kijkje te nemen. We zijn dankbaar voor dit plekje midden in het mooiste stadspark van Haarlem. Niks mooier dan het te delen, toch?”
Binnenkijken?
Het tv-programma BinnensteBuiten maakte een uitzending over de duurzame voorbeeldwoning.
Op www.haarlemmerkweektuin.nl/duurzamevoorbeeldwoning lees je wat Linde en Paul aan verduurzaming hebben gedaan en hoe ze dit bijzondere huis hebben ingericht.
Tekst en foto’s door Johanna Hoogendam, 2022
‘Help, pissebedden!’
Een zonnige herfstdag in de Springertuin
Net over de brug naar de Springertuin in de Haarlemmer Kweektuin hipt een roodborstje over het looppad. Zodra een vrijwilligster met bladschep en –mand nadert, vlucht de vogel weg tussen de knisperende, rode en gele bladeren. “We gooien niets weg hier,” vertelt beheerder Arjan de Pater (65) van Natuur en Milieu Educatie (NME) van de gemeente Haarlem. “Al het blad op de paden vegen we de borders in, of we brengen het naar de composthoop. Met droog weer kun je het makkelijk opvegen. Zodra het regent, wordt het bagger, en dan glijd je erover uit.”
Kabouter Karel
Met soepele pas – je zou niet zeggen dat hij over anderhalf jaar met pensioen gaat – wijst Arjan op Karel, één van de houten kabouters in de Springertuin. De roodgemutste paaltjes zijn hier geplaatst om jonge Haarlemmers natuurbewust te maken. “Veel kinderen kennen de kabouters bij naam”, vertelt Arjan, “en willen ze allemaal begroeten.” Zo trippelen de kleintjes ongemerkt de hele Springertuin door van tienduizend vierkante meter. En raken spelenderwijs bekend met de grote variëteit aan bomen, planten en dieren die hier leeft.
Op adem komen
Voor papa of mama is zo’n wandeling een onthaastmoment – win-win zou je zeggen. Maar begin 2021 moest de Springertuin drie maanden op slot om op adem te komen. De paden waren platgetreden, en erger: men liep er ook buiten. Daardoor kwam de grote biodiversiteit – juist zo waardevol aan de Springertuin – in het nauw.
Instructietuin
In plaats van recreatief wandelpark zou de Springertuin dan ook vooral een educatief nut moeten hebben, vindt Arjan. Bijna zijn hele werkzame leven wijdde hij aan de tuin, en hij deed er alles aan om deze zo levendig en gevarieerd mogelijk te maken. “Zo heeft Leonard Springer, directeur van de gemeentelijke groendienst begin vorige eeuw, de tuin ook bedoeld toen hij hem in 1910 aanlegde. Als een instructietuin voor schoolkinderen en hoveniers die het gemeentegroen onderhielden.”
Stronk optillen
In de geest van Springer kwam er onder Arjans bewind een ‘beestjestuin’, met paden omlijst door boomstronken. Onder elk ervan schuilt een zes- of achtpotig universum. “Als we hier een klas kinderen rondleiden, mogen ze allemaal zo’n stronk optillen en een diertje vangen. Dat levert eerst een hoop gegil op: help, pissebedden! Maar aan het einde van de les spelen de kinderen met hun vondsten. En voor ze weer naar huis gaan, laten ze alle beestjes vrij.”
Duivelswandelstok
Van de beestjestuin gaat Arjan voor naar de ruïne, langs een imposante treurwilg en veel exoten, zoals glanzende bamboe, driebladige citroen (Poncirus) en duivelswandelstok (Aralia elata). De laatste ‘wandelt’ via een ondergronds wortelstelsel met grillige stammen door de tuin. “Het blad is zó groot!” vertelt Arjan en hij spreidt zijn armen wijd, zijn ogen stralen. Genoeg te ontdekken in de ruim honderd jaar oude Springertuin. Educatief of recreatief: zo lang je de biodiversiteit maar koestert.
Kom langs
Kijk op www.haarlemmerkweektuin.nl/contact voor de openingstijden van de Springertuin.
Natuur en Milieu Educatie
Ook met de klas naar de Springertuin? Neem contact op met Natuur en Milieu Educatie (NME) van de gemeente Haarlem: 023-511 4702, nmeactiviteiten@haarlem.nl of neem een kijkje op www.haarlem.nl/nme/
Tuinwerk
De Springertuin wordt onderhouden door een team van acht vrijwilligers. Vind je het leuk om mee te helpen? Neem contact op met nmeactiviteiten@haarlem.nl
Tekst en foto’s door Johanna Hoogendam, 2021
‘Ik denk dat nachtvlinders bang zijn voor licht’
In het donker op de Kweektuin
Om nachtvlinders te tellen, moet je vroeg je bed uit. Om half zeven ’s morgens, nog voor het licht wordt, inspecteert bioloog Dik Vonk (73) de vlindervangkist voor de Springertuin. Gisteravond plaatste hij die kist hier, op een geleend tafeltje van het Kweekcafé, met een oud gordijn erover. Bovenop de kist staat een UV-lamp van driehonderd Watt. Dat geeft zulk fel licht, dat niet alleen nachtvlinders die in de Kweektuin wonen erop afkomen, ook ‘overvliegende’ exemplaren. En dat is waar Dik zo benieuwd naar is: “Of er hier in de stad ook specialistische soorten uit de Kennemerduinen langskomen.”
Bijna teder
Over enkele minuten komt de zon op, dan kan het tellen beginnen. Met behulp van een mijnwerkerslampje op zijn voorhoofd spot Dik een eigenwijze nachtvlinder die wel op het licht is afgekomen, maar in de plooi van het gordijn is blijven zitten. Bijna teder vangt Dik het diertje in een plastic potje en stopt het in zijn binnenzak. “Er zijn er nu eenmaal altijd een paar die zich niet aan de regels houden,” grijnst hij.
Heks
Al acht jaar, sinds zijn pensionering als stadsecoloog, telt Dik elke drie weken nachtvlinders, het hele jaar rond, zowel in de Kennemerduinen als in de Kweektuin. De nachtelijke fladderaars fascineren hem: “Er is nog zo weinig onderzoek naar gedaan.” Waarom nachtvlinders naar het licht vliegen bijvoorbeeld? Men weet het niet. Dik heeft er zelf iets op bedacht: “Ze zijn bang voor licht, en gaan eropaf zoals kleine kinderen onder het bed kijken omdat ze daar een heks vermoeden. Eenmaal dicht bij de lamp, raken de nachtvlinders in paniek en vallen in de vangkist.”
Klamboe
De lamp gaat uit en behoedzaam legt Dik een theedoek in de opening van de vangkist. Dan drapeert hij een klamboe over de kist, en vouwt het gordijn eromheen, alvorens het gevaarte voorzichtig op te tillen en naar de lege kas tegenover de Springertuin te dragen. Op een goede nacht, vertelt hij, zitten er driehonderd dieren in de kist, zo’n vijftig tot tachtig soorten. Het is een fractie van de ruim tweeduizend soorten nachtvlinders die er voorkomen in Nederland. Maar het is toch geen slechte score voor een stadstuin.
Mysterie
Nu, in het najaar, zal hij er minder in de kist aantreffen. Maar zelfs in de winter zijn er nachtvlinders, zoals de kleine wintervlinder, die haar eitjes legt op kale takken. “Sommige nachtvlinders kunnen kilometers vliegen, en van enkele soorten weten we dat ze elk najaar naar het Middellandse Zeegebied vliegen. Maar hoe of wat precies? Het blijft een mysterie.”
De lichte en donkere vorm van de buxusmot
Zeldzaam
Bij het uitpakken vanochtend blijkt er zo’n trekvlinder in de kist te zitten: een satijnlichtmot, met witte, bijna transparante vleugels, ragfijn omlijst met een gouden rand. Dik is opgetogen, en meer nog als hij de nachtvlinder uit zijn binnenzak – die op het gordijn zat – tevoorschijn tovert. Het blijkt een zeldzame nazomeruil, die bijna alleen in de Hollandse duinen voorkomt. In totaal telt Dik 48 nachtvlinders in de vangkist, van elf verschillende soorten, waaronder huismoeders, buxusmotten, zwarte c-uilen en stofuilen. Straks zal Dik ze allemaal weer vrijlaten. Maar niet voordat hij ze gefotografeerd heeft en gemeld op waarneming.nl.
Uil, mot of nachtvlinder?
Kleine nachtvlinders worden ook wel ‘mot’ genoemd, of ‘micro’. Grote nachtvlinders heten ‘macro’s’. Soms verwijst de naam naar de plant waar de nachtvlinder haar eitjes op legt, soms ook naar een uiterlijk kenmerk. Zo heeft de pijlstaartvlinder een pijl op de staart en de taxusspikkelspanner altijd uitgevouwen (‘uitgespannen’) vleugels. En de ‘uiltjes’? Die vouwen hun vleugels als een dakje boven hun hoofd en lijf.
Ook nachtvlinders tellen?
Meld je op zaterdagavond 16 april 2022 om 21.00 uur bij witte hek van de Kweektuin. In 2022 is de Nationale NachtvlinderNacht op 1 en 2 juli. Dan kan men op verschillende plekken nachtvlinders zien in de late avond: vlinderstichting.nl/nachtvlindernacht
Word lid van de KNNV
Dik Vonk maakt deel uit van de werkgroep nachtvlinders van de Haarlemse afdeling van de KNNV, de Koninklijke Nederlandse Natuurhistorische Vereniging. Geïnteresseerd in het werk van de KNNV, of wil je als vrijwilliger meehelpen met tellen? Kijk op https://haarlem.knnv.nl
Tekst en foto’s door Johanna Hoogendam, 2021
Alles is liefde
Joggingbroek
Knipsessie in Stilte 
Ook de mouwen opstropen?